Trong các vị thuốc quý có nguồn gốc động vật được phát hiện ở biển Việt Nam, trước hết phải kể đến hải sâm (Holothuria). Sở dĩ có tên như vậy, vì nó là một vị thuốc quý, được đánh giá như nhân sâm, và lại sống trên biển, nên có tên hải sâm. Trong dân gian, hải sâm còn có tên đỉa biển, dưa chuột biển, nhím biển. Với rượu hải sâm, hoặc hải sâm phối hợp với hải mã, dùng tốt cho các bệnh suy giảm sinh dục của cả hai giới. Với đấng mày râu, hải sâm chống được chứng di tinh, tảo tiết. Với phái đẹp, hải sâm chống chứng lãnh cảm, dửng dưng…
Chế biến hải sâm
Trước hết đem rửa sạch bùn đất bên ngoài, sau đó dùng một ngón tay hoặc một đoạn gỗ nhỏ, ấn vào miệng hải sâm, rồi đẩy nhẹ để lộn toàn bộ phía bên trong ruột ra phía ngoài. Vứt bỏ hết các bộ phận bên trong. Rửa sạch kỹ, rồi đem hải sâm tẩy mùi bằng dịch gừng/rượu (1kg hải sâm/200g gừng tươi/300ml rượu trắng 35- 40 %). Đem gừng tươi rửa sạch, thái nhỏ, giã nát, thêm rượu, trộn đều. Sau đó cho hải sâm vào, bóp đều. Để 30 phút, thỉnh thoảng đảo lại cho đều. Sau đó, lấy hải sâm ra, bỏ sạch gừng, rượu. Để khô se, rồi có thể tiến hành theo hai cách sau:
 Hải sâm. |
- Ngâm rượu hải sâm tươi: Đem hải sâm đã chế ở trên cắt thành miếng nhỏ, rồi ngâm trong rượu dược dụng có nồng độ 60%. Có thể tiến hành với tỷ lệ một hải sâm năm rượu, trong 3 tháng, chiết lấy dịch rượu lần một. Ngâm tiếp hai lần nữa, với lượng rượu giảm dần một phần hải sâm, bốn phần rượu và ba phần rượu, tính theo khối lượng/thể tích, thời gian cũng giảm dần, 2 tháng (lần 2), 1 tháng (lần 3). Trộn đều rượu chiết của ba lần lại. Để lắng, gạn bỏ tủa. Song song ngâm riêng một thang thuốc Đông y, với tỷ lệ hải sâm/rượu (1: 1), theo (khối lượng). Chẳng hạn với 100g hải sâm tươi, có thể dùng 100g thuốc đông y, với một số vị thuốc bổ thận dương: nhục thung dung, dâm dương hoắc (chích mỡ dê), ba kích, hà thủ ô đỏ (chế đỗ đen) mỗi vị 20g, các vị thuốc vừa có tác dụng hành khí vừa làm thơm, như trần bì, thiên niên kiện, mỗi vị 10g. Các vị thuốc có thể cắt nhỏ hoặc tán bột thô, rồi ngâm với rượu 35%. Cũng có thể chiết 3 lần để lấy kiệt dịch thuốc
Sau đó có thể phối hợp giữa rượu hải sâm với rượu thuốc theo tỷ lệ 50-50.
- Hải sâm khô: Đem hải sâm đã chế biến sạch ở trên, lấy dao hoặc kéo cắt dọc thân, rồi dàn đều khối thịt trên khay men để sấy. Khi sấy khô, cần chú ý nhiệt độ sấy. Ngay từ đầu nhiệt độ sấy phải đảm bảo từ 50 - 60oC để hải sâm khỏi bị ôi, thiu. Sau đó tăng dần nhiệt độ. Trong quá trình sấy, cần lật đảo các mặt cho đều, đến khi chín hẳn, khô vàng, cho mùi thơm, ngậy.
Sau khi đã có hải sâm khô, có thể đem tán thành bột thô, rồi đem ngâm với rượu 35-40% theo tỷ lệ, một phần hải sâm 5 phần rượu, trong 1 tháng, chiết lấy dịch rượu lần một. Ngâm tiếp hai lần nữa, với lượng rượu giảm dần một phần hải sâm, bốn phần rượu và ba phần rượu, tính theo khối lượng/thể tích, thời gian cũng giảm dần, 3 tuần lễ (lần 2), 2 tuần lễ (lần 3). Trộn đều rượu chiết của 3 lần lại. Song song cũng ngâm riêng một thang thuốc Đông y, cũng với tỷ lệ giữa bột hải sâm và rượu, là (1:1) theo (khối lượng). Chẳng hạn với 100g bột hải sâm, có thể dùng 100g thuốc Đông y, với một số vị thuốc bổ thận dương: nhục thung dung, dâm dương hoắc (chích mỡ dê), ba kích, thỏ ty tử, mỗi vị 20g, các vị thuốc vừa có tác dụng làm thơm và hành khí, như trần bì, hoặc vừa mang tính chất bổ huyết và tạo mầu, như huyết giác, mỗi vị 10g. Các vị thuốc cần thái nhỏ, hoặc tán thành bột thô, chiết với 1 lít rượu 35 %. Chiết 3 lần. Khi pha chế, có thể dùng tỷ lệ 50 – 50, giữa hải sâm và rượu thuốc. Cũng có thể phối hợp ngâm giữa hải sâm và hải mã (cá ngựa), theo tỷ lệ, lượng hải sâm gấp đôi lượng hải mã, có thể ngâm dưới dạng tươi hoặc làm bột khô như cách trên. Quá trình chế biến và pha chế tương tự như làm với hải sâm.
Có thể pha thêm ít mật ong, hoặc đường kính vào rượu hải sâm để tăng thêm khẩu vị. Với rượu nên dùng vào các buổi trước bữa ăn, hoặc trước khi đi ngủ, ngày 2-3 lần, mỗi lần 30-50ml.
Ngoài dạng thuốc rượu ra, hải sâm có thể được dùng dưới dạng bột, thích hợp cho các anh, chị có tửu lượng thấp, hoặc không uống được rượu. Hải sâm đem sấy khô, như trên rồi tán thành bột mịn, ngày uống 3 lần, mỗi lần 6g-10g với rượu hoặc nước gừng ấm.
Ngoài cách bào chế dưới dạng thuốc, hải sâm cũng được dùng dưới dạng thực phẩm, như hải sâm xào riêng hoặc xào với thịt dê, với cá ngựa…
Hải sâm là loài động vật không xương sống, ngành da gai, từ xưa đã được xếp vào loại "tứ đại danh thái", tức 4 loại thức ăn quý giá: hải sâm, óc khỉ, tay gấu, yến sào.
Hải sâm có thân dạng ống, dài như quả dưa chuột, do đó còn có tên "dưa chuột biển - sea cucumber". Thân hải sâm phình ra ở đoạn giữa và thon nhỏ lại ở hai đầu với những gai thịt nhỏ. Hải sâm có hai đầu, phía đầu trước có miệng và các vành tua miệng, đầu sau có hậu môn, dọc thân có các dãy chân ống, phát triển ở mặt bụng. Da hải sâm mềm, dưới da có các phiến xương nằm rải rác trong các lớp mô. Thức ăn của hải sâm là động vật, thực vật nhỏ, mùn bã. Chúng sống bò trên các nền đáy, ở các độ sâu khác nhau của biển, từ ven biển đến độ sâu 8.000m, thường ở các vùng vịnh và nơi có nhiều đá ngầm. Trên thế giới, hải sâm phân bố nhiều ở các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Australia, Ấn Độ, Malaysia và vùng biển Đông Phi.
 Hải sâm trắng (ăn được).  Hải sâm đồm độp (không ăn được). |
Ở Việt Nam, hải sâm phân bố chủ yếu ở các vùng biển Quảng Ninh, Hải Phòng, Phú Yên, Khánh Hòa, Vũng Tàu, đảo Phú Quốc, Côn Đảo, Kiên Giang... phổ biến là các loài: hải sâm đen Holothuria vagabunda, hải sâm trắng H.scabra, hải sâm vú Microthele nobilis Selenka, hải sâm mít Actinopyga echinites Jaeger, hải sâm hổ phách H. thelenota, hải sâm nâu. Cần chú ý, một số loài hải sâm có độc tính, không ăn được như loài Stichopus variegatus và loài đồm độp Holothuria martensu.
Có thể dùng hải sâm dưới dạng thực phẩm, như hải sâm xào với thịt dê, hải sâm xào mướp đắng.
Để trị các bệnh về suy giảm sinh dục, có thể dùng hải sâm dưới dạng bột. Hải sâm đem sấy khô, tán bột, ngày 3 lần, mỗi lần 6g-10g, hoặc dùng dưới dạng ngâm rượu: Hải sâm tươi 400g, ngâm trong cồn dược dụng 60-70o trong 3 tháng, chiết lấy rượu, hòa với dịch thuốc ngâm của các vị thuốc: ba kích, đương quy, hà thủ ô đỏ, ngưu tất, mỗi vị 100g, dâm dương hoắc, phá cố chỉ, thỏ ty tử, mỗi vị 50g, trần bì 12g, thiên niên kiện 8g. Có thể tiến hành chiết 2-3 lần với các loại thuốc trên.
Nếu ngâm hải sâm khô thì sau khi rửa sạch, phơi hoặc sấy khô. Cắt nhỏ, tán bột thô rồi tiến hành ngâm như trên, tuy nhiên độ rượu lần đầu chỉ cần 35-40o. Thời gian ngâm của các lần cũng rút ngắn lại (30, 21, 15 ngày). Việc phối hợp giữa hai loại có thể theo các tỷ lệ (1:1), một rượu hải sâm, một rượu thuốc (theo thể tích), hoặc (1:2). Tùy khẩu vị, có thể pha thêm ít mật ong hoặc đường kính. Cần chú ý, không nên cho tỷ lệ hải sâm quá nhiều để tránh rượu bị tủa. Có thể dùng rượu hải sâm trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ, ngày 2-3 lần, mỗi lần 30-50ml.
Tác dụng của hải sâm theo YHCT Theo YHCT, hải sâm, có vị ngọt đậm, tính ấm, có tác dụng bổ thận, tráng dương, ích tinh tủy, dùng trong các trường hợp yếu sinh dục, các trường hợp di tinh, liệt dương, tiết tinh sớm. Còn dùng trị táo bón, lỵ, viêm phế quản, suy nhược thần kinh, cầm máu. Ngoài làm thuốc, hải sâm còn là một món ăn bổ dưỡng rất tốt. Trong hải sâm khô chứa 55,5% chất protid và 0,2% chất lipid. Ngoài ra còn có các loại vitamin: B1, B2, PP, E, các nguyên tố vi lượng: Ca, Fe, Zn, Se, I, các acid amin: arginin, cystin, lysine, prolin... Từ các loài hải sâm, người ta đã phân lập được các thành phần saponin triterpenic, có tác dụng kháng nấm, kháng khuẩn, điều hòa miễn dịch, một số loài cho hoạt tính làm lành vết thương. Từ lipid của loài hải sâm Stichopus japonicus, có tác dụng làm bình thường hóa quá trình trao đổi chất protid và lipid trong máu và gan của thỏ, làm tăng hấp thụ ôxy ở cơ tim và gan, giảm các xơ vữa động mạch. Gần đây, các nhà khoa học đã xác định, có một số chất được chiết từ hải sâm, có hoạt tính kháng ung thư gan, ung thư phổi và ung thư màng tim. |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét